ภาษาไทยถิ่นใต้ (ภาษาใต้) :
กรณีศึกษาภาษาสงขลา ( หมวด - ฮ   )

ฮ
หมายเหตุ  :  ในภาษาไทยถิ่นใต้(สงขลา) ไม่มีเสียง ง    แต่จะใช้เสียง ฮ แทน

ฮกเเฮ็ก  (ว.) โยก คลอน ไม่แน่น
          " ฟันทั้งปาก ฮกเเฮ็ก หมดแล้วกินไหร่กะไม่ได้" = ฟันทั้งปากโยกคลอนหมด
        แล้ว กินอะไรก็ไม่ได้
           "แหล็กโคนที่ตอกข้างฝาไว้แขวนฉาก ฮกแฮ็ก แล้ว ช่วยตอกให้ที่เดี่ยวฉาก
        อิหล่น"      =  ตะปูที่ตอกข้างฝาไว้แขวนฉาก(รูป) หลวม(จะหลุด)แล้ว   ช่วย
        (เอาค้อน)ตอกให้หน่อย   เดี่ยวฉากจะหล่น

ฮอ   (น.) ความรู้ เล็กๆน้อยๆ ที่พอเป็นพื้นฐาน
        คำนี้จะใช้ในเชิงปฏิเสธว่า  ไม่รู้เรื่องสักฮอ    หรือ ไม่ได้สักฮอ
        " บ่าวเคว็ด เรียนหนังสือตั้งนาน แต่ไม่โร่เรื่องสักฮอ อ่านไม่ออกสักตัว "
        บ่าวเคว็ดเรียนหนังสือตั้งนาน แต่ไม่รู้เรื่องสักนิด อ่านหนังสือสักตัวก็ยังไม่ได้

ฮวน  (ก.)   รวน,  กวน :  กวนใจ
              อย่ามา ฮวน    =   อย่ามากวน อย่ามายุ่ง

ฮ่อง   (ว.) (กลิ่นเหม็น)อย่างแรง,   (กลิ่นเหม็น)ที่ฟุ้งไปทั่ว
       " หมาคาบไก่ตาย มา คลด อยู่ข้างเริ่น   มิ้น ฮ่อง  พันนี้  นั่งอยู่ได้ ผรื่อ ? "
         หมาคาบไก่ตายมาแทะอยู่ข้างบ้าน  กลิ่นเหม็นเน่าฟุ้งอย่างนี้ นั่งอยู่ได้อย่างไร ?
         (คำว่า เหม็น  สำเนียงไทยถิ่นใต้-สงขลา  จะออกเสียงเป็น มิ้น )

ฮ็อง  (ว.)  ลักษณะท่าทาง ที่ซึมเซา ไม่สดชื่น
                   นั่ง ฮ็อง เหมือนไก๋ถูกหมาขบ      -  นั่งซึมเหมือนไก่ถูกหมากัด

ฮะ    (ก.) ถ่างออก, ฉีกออก,   แหกออก , แยกออก
               นั่ง ฮะ ขา    =  นั่งถ่างขา
         ข้อสังเกต ในภาษาถิ่นหล่มสัก จังหวัดเพชรบูรณ์  จะใช้คำว่า งะ ในความหมาย
         แยกออก, ดันออก (ในภาษาไทยถิ่นใต้ ไม่มีเสียง ง  แต่จะใช้เสียง ฮ  แทน)

ฮัง, นกฮัง   (น.) นกกาฮัง หรือ นกกก     ( จัดเป็นนกเงือกขนาดใหญ่  มีชื่อสามัญ
         great hornbill   ชื่อวิทยาศาสตร์ Buceros bicornis )

ฮั้นเฮอะ (ว.)  อย่างนั้นเหรอ ,ใช่เหรอ

ฮั้นแหละ (ว.)   นั้นแหละ

ฮับ  (น.)  ต้นไมยราบ  (หนามฮับ)
      (ก.) 1. กัด,  หนีบ     " หมาฮับน่อง " - หมากัดน่อง    2. ปิด  "ก่อนออกจากบ้าน
      น้องอย่าลืมฮับตูนะ" - ก่อนออกจากบ้าน น้องอย่าลืมปิดประตูนะ

ฮาโรย,  อาโรย  (อ.) คำอุทาน  คำบ่น ที่ใช้ในความหมาย  ท้อแท้ ไม่พอใจ
          (คำนี้ มักจะเป็นคำพูดของผู้หญิง มากกว่าผู้ชาย)

ฮาย  (ว.) ครึ่งวัน
        วันหนึ่งจึงมี 2 ฮาย คือ   "ฮายเช้า,   ฮายเย็น"   ( เทียบได้กับคำว่า "งาย" ใน
        ภาษากรุงเทพ )

ฮู   (น.)  งู,   สัตว์เลื้อยคลาน ลําตัวเรียวยาว มีเกล็ด ไม่มีขา
        " ฮูบองหลา, ฮูบอง "  - งูจงอาง
        " ฮูตาหลุน "  - งูสิง
        " ฮูปะ " - งูกะปะ
        " ฮูหน่าม " - งูน้ำ

เฮิ้งคอ   (ก.)  แหงนมอง, ชะเง้อ
         " กูว่า หมึง ได้แต่ เฮิ้งคอแล     อิเด็ดดอกฟ้า นะ มันเสดสา.. ไอ้น้อง "
           กูว่า มึง ก็ได้แต่ ชะเง้อมอง   จะเด็ดดอกฟ้า นะ มันยากลำบาก... ไอ้น้อง

เฮินกลำ (น.)เงินกล่ำ หรือ มะกล่ำ,  พันธุ์ไม้ 2 ชนิด คือ มะกล่ำต้น ผลเป็นฝัก มีเมล็ด
          สีแดง   และมะกล่ำเครือ( มะกล่ำตาหนู) ผลเป็นฝัก มีเมล็ดสีดำครึ่งหนึ่ง สีแดง
          ครึ่งหนี่ง    ในภาษาสงขลาจะเรียกพันธุ์ไม้ ทั้งสองชนิดนี้ว่า เฮินกลำ

แฮ่ง      (ก.) ขู่ให้กลัว ไม่ให้ใครเข้าใกล้ (มักใช้กับสุนัข)
                  " แม่หมามันแฮ่ง ไม่ให้ใครเข้าไปแลลูกมันได้เลย "

เฮียก, นกเฮียก  (น.) นกเงือก เป็นกลุ่มนกขนาดใหญ่ ผัวเดียวเมียเดียว ที่ทำรังใน
        โพรงไม้ตามต้นไม้ใหญ่   โดยตัวเมียจะเข้าไปอยู่ในโพรง ขังตัวเอง  เพื่อออกไข่
        เลี้ยงลูก  ขณะที่ตัวผู้จะคอยส่งอาหารให้ ผ่านรูเล็กๆ      นกเงือก จะอาศัยอยู่ใน
        ป่าดิบ มีต้นไม้ใหญ่ 

ฮัว   (น.)  งัว ในภาษาเก่า  ( วัว ในภาษาไทยปัจจุบัน )
            "ฮัวหลุดหลัก"  วัวหลุด(จาก)หลัก, "ฮัวหลุดหวิง"  ทั้ง 2 คำนี้เป็นสำนวนใต้
       หมายถึง  คนที่ถูกบังคับ เมื่อมีโอกาส ก็มักจะเตลิด ออกนอกลู่นอกทาง  ยากต่อ
       การควบคุมให้เหมือนเดิมได้
            "ลูกฮัวดีดติ้ง"คำนี้คืออาการกระโดดของลูกวัวซ้ายทีขวาที เวลาอยู่กับแม่วัว
       ซึ่งคงจะเป็นการแสดงความดีใจ  ในสำนวนใต้หมายถึง คนที่แสดงความดีใจออก
       นอกหน้าหรือ ดีใจเกินกว่าเหตุ    อีกความหมายหนึ่ง ใช้ในความหมาย  คนที่ควบ
       คุมดูแลได้ยากเปรียบเสมือนกับ  "ลูกฮัวที่ดีดติ้ง" ที่กระโดดไป มา
            "ฮัวตาจก"  ใช้ในความหมาย คนที่ดื้อตาใส คนที่ดันทุรัง(เปรียบเหมือนวัวที่
       ตาเป็นต้อกระจก มองอะไรไม่เห็น จึงกินทุกอย่างที่ขวางหน้า แม้กระทั้งถุงพลาส
       ติก หรือของอย่างอื่น ที่ไม่ใช่อาหารของวัว

โฮงเฮง  (ว.) ลักษณะท่าทางการเดินของคนเมา , คนที่สลึมสลือ
                  หลวงเขียวเมามาก เดินโฮงเฮง หน้าสามหลังเส แล้วต่อได อิถึงบ้าน
          ความหมายของประโยคนี้คือ  หลวงเขียวเมามาก เดินโซเซไปข้างหน้าสาม
          ก้าว มาข้างหลังสี่ก้าว  แล้วเมื่อไหร่ จะถึงบ้าน

ไฮ   (น.)  แมงไฮ  แมลงชนิดหนึ่ง  มีหัวแหลมเล็ก ชอบวางไข่บน  "ย่านพาบ้า"
      ( เถาวัลย์ชนิดหนึ่ง ) ตามป่าละเมาะในพื้นที่ราบของปักษ์ใต้ คนไทยถิ่นใต้( โดย
      เฉพาะคนหาดใหญ่, คนคลองหอยโข่ง รอบๆ สนามบินหาดใหญ่) จะใช้  "แมงไฮ"
      ตัวอ้วนๆที่ปีกยังไม่งอกยาว ใส่ในแกงเลียงหน่อไม้,ใบย่านนาง เรียกว่า แกงเลียง
      แมงไฮ ถือเป็นอาหารรสเลิศ 
      ปัจจุบันจะหา"แมงไฮ" ได้ยากมาก  เนื่องจากป่าพื้นราบได้แปรสภาพเป็นสวนยาง
      พาราหมดแล้ว

" แมงไฮ "

     ก.      =    กริยา        ว.    =     วิเศษณ์ (คุณศัพท์หรือกริยาวิเศษณ์)

     น.      =    นาม          ส.    =     สรรพนาม

     สัน.    =    สันธาน      บ.    =     บุรพบท       อ.    =     อุทาน