ภาษาไทยถิ่นใต้ (ภาษาใต้) :
กรณีศึกษาภาษาสงขลา ( หมวด -  ถ  ท )

ถ

 

หมายเหตุ : เสียง ถ. - อักษรสูงในสำเนียงใต้(สงขลา)จะมีฐานเสียงเป็นเสียง ตรี                  เช่น  เถ  จะออกเสียง เป็น  เท้                   กรุณาเทียบเสียงด้วย

ถก ( ออกเสียงเป็น  ทก / ท็อก )  (ก.)  กระดก(หัว), ชูคอ  
         
             " งูเห่า ถก หวัก "  แปลตามคำก็คือ งูเห่าชูจวัก   แปลตามความหมายก็คือ
       งูเห่าแผ่แม่เบี้ย

ถบ ( ออกเสียงเป็น  ทบ /ท็อบ) 1. (น.) หยดน้ำ  
             "  ปลาป๋อง ปุ้มปุ้ย ของแท้ ต้องมีรูปปลา น้ำลายไหล สามถบ "
                ปลากระป๋อง ปุ้มปุ้ย ของแท้ ต้องมีรูปปลา น้ำลายไหล สามหยด
         2.  (ว.)   นิดเดียว  น้อยมาก
             " หม้ายไหร สักถบ "  =  ไม่มีอะไรสักนิด

ถด  ( ออกเสียงเป็น  ทด /ท็อด) (ก.)  กระถด, ถัด ขยับไปด้วยกัน, ขยับเคลื่อนที่
       โดยการใช้มือดันพื้น

ถุงเสื้อ, ถุงกางเกง( ออกเสียงเป็น  ทุ้งเสื้อ ทุ้งก๋างเก๋ง )   (น.)กระเป๋าเสื้อ
        กระเป๋ากางเกง  
        คนสงขลาดั้งเดิม  ตลอดไปจนถึงคนไทยในรัฐปะลิส และรัฐเกดาห์(ไทรบุรี)
        ประเทศมาเลเซีย จะใช้คำนี้ แทน กระเป๋าเสื้อ กระเป๋ากางเกง  

ถุ้ง   (น.)  ถังใส่น้ำ  ( หรือใส่น้ำยาง)

เถ   ( ออกเสียงเป็น  เท้ )  1. (ว.) สัปดน, หยาบโลน, สัปดี้สีประดน
      " แหลงเถ "  =  พูดสัปดน
        2.   (ว.)   ถี่ยิบ     " ตาข่ายนี่ เถ "   =  ตาข่ายนี้ถี่

แถก เด  (ก.)   ว่ายน้ำแบบนอนหงาย  ( ว่ายแบบปลากระดี่     ปลาเด=ปลากระดี่ )

      ข้อสังเกตุ : คนสงขลา เรียกการว่ายน้ำแบบนอนหงาย ว่า ว่ายแถกเด   แต่ คน
      ลานกระบือ จังหวัดกำแพงเพชร  จะเรียกการว่ายน้ำแบบนอนหงายแบบเดียวกัน
      นี้ว่า  ว่ายเสือกกะดี๋

แถกเหงือก  (ก.)  ดันทุรัง , ทำในสิ่งที่คนอื่นเขาไม่ทำ ( เปรียบเหมือนกับปลา หลัง
        ฝนตกใหญ่ที่ดิ้นรน แถกทวนน้ำไหลขึ้นไปค้างอยู่บนตลิ่ง เมื่อฝนหยุดก็กลับลง
        คลอง ลงหนองไม่ได้)

แถ่ง  (ก.)   แตะ, สัมผัส, กระทบ (เบาๆ) 
        " อย่าแถ่ง พี่นะ พี่ อิ นอนแล้ว " - อย่าถูกตัวพี่นะ พี่จะนอนแล้ว( อิ, จิ = จะ )

เถ๊อ   (ว.)  (เสียง)เหน่อ, (เสียง)แปล่งๆ, (เสียงพูด)ที่ผิดเพี้ยนไม่เหมือนคนส่วนใหญ่
       "  พี่หลวงไข่ ไปอยู่บ้านเมียที่ตากใบ เสียหลายปี แกหลบมาบ้านแรกวา  เบอะ
       แกแหลงเถ๊อๆ  ไม่เหมือนคนสงขลา สักหีด "
       "  พี่ไข่ ไปอยู่บ้านเมียที่ตากใบ เสียหลายปี แกกลับมาบ้านเมื่อวาน  จริงๆนะ
       แกพูดเสียงแปล่งๆ  ไม่เหมือนคนสงขลา สักนิด "

โถก  (ว.) ถูก    ( สำเนียงไทยถิ่นใต้-สงขลา เสียงสระอู จะแปลงเป็น เสียงสระโอ
        เช่น คู่  จะออกเสียง เป็น  โค่,   ถูก ออกเสียงเป็น โถก)
        ตัวอย่างตามคำสนทนาต่อไปนี้
        " ไอ้บ่าว หมึงแหลงหล่าว  กะ โถกหล่าว" = ไอ้น้อง มึงพูดอีก ก็ถูกอีก
        " โถกไหร ละพี่หลวง ? "  = ถูกอะไร ละพี่ ?
        " โถก ตบ แหละ "          = ถูกตบไง
        " .......... "

ท

ทก ( ออกเสียงเป็น  ถ็อก )  (ก.) กระตุก,  ดึง, กระชาก, รั้งไว้

     ข้อสังเกตุ : คนไทยโคราช ใช้คำว่า  กระท่ก   ขณะที่ คนระยอง ภาคตะวันออก
     จะใช้เป็น กะทก ในความหมาย กระตุก เดียวกันกับคำว่า  ทก  ของคนไทยถิ่นใต้
     (สงขลา)

ทราบ,  ซาบ     (ก.)    แอบฟัง

ทวย  (น.) พันธุ์ไม้ชนิดหนึ่ง   ยอดและใบอ่อนสีชมพู   มีรสเปรี้ยว กินได้

ทวยยายมัน(น.) แมงชนิดหนึ่งคล้ายแมงป่องแต่เล็กกว่ามาก ในถิ่นใต้บางแห่งจะ
       เรียกแมงชนิดนี้ว่า ตัวใยมัน
       ( ทวย  มาจาก ขฺทวย ในภาษาเขมร แปลว่า แมงป่อง )

ทวย อุด (น.) ก้นของสัตว์ปีก ตรงที่ขนหางงอกออกมา(บริเวณนี้จะมีต่อมน้ำมัน)
         เช่น ทวยอุดไก่,   ทวยอุดเป็ด

ทอ  (ก.)    (วัว) ขวิด ,   ชนด้วยเขา
       " บ่าวไข่ โถกฮัวทอ "  =   บ่าวไข่ ถูกวัวขวิด
       ( ถ้าเป็น  ควาย  อาการแว้งด้วยเขาของควาย  ภาษาไทยถิ่นใต้จะใช้คำว่า ฟัน
        ดังนั้น  ประโยคข้างต้น ก็จะเปลี่ยนเป็น   " บ่าวไข่ โถกควายฟัน ")

ทอก  (ก.) กระทอก, กระแทกขึ้นกระแทกลง อย่างแรง  หลายๆครั้ง
         "ทอกเมดพร้า"  -  กระแทกมีดพร้าให้แน่น     ( ด้ามมีดพร้าหลวมจำเป็นต้อง
       กระแทกให้ด้ามแน่น เพื่อพร้อมใช้งาน)    "เมดพร้า" =  มีดพร้า
       คำว่า ทอก อาจใช้ในความหมาย  การร่วมเพศ จึงถือเป็น คำสองง่ามสองแง่

ทอยตรอก (น.)   โยนหลุม   (การละเล่นของเด็ก)

ทั้งเพ,  ทั้งเผิ่น    (ว.) ทั้งหมด,  ทั้งนั้น  
         "บ้าทั้งเพ"  - บ้ากันหมดแล้ว(บ้ากันทุกคน)

ทับ  ( ออกเสียงเป็น  ถับ )  (น.)  ที่พักชั่วคราว,  ที่พักของชาวป่าซาไก

ท่า     1. (ก.)  ( ออกเสียง  ท่า )   รอ, คอย      " ท่ามั้ง "  =    รอด้วย
         2. (น.)  ( ออกเสียง  ถ่า )  ท่าน้ำ   ท่าเรือ   ท่ารถ

ทางรง, ทางรั้วรง (น.)  เส้นทางจูงวัวจูงควาย  มักเป็นทางแคบๆอยู่ระหว่างแนวเขต
        ที่ดินที่เจ้าของที่ดินทั้งสองข้าง  เว้นไว้ ให้เป็นทางสาธารณะของหมู่บ้าน  พอที่
        จะใช้จูงวัวจูงควาย ออกไปทุ่งนา หรือออกไปนอกหมู่บ้านได้
        คำนี้ ในภาษาไทยถิ่นใต้-สะกอม เรียกว่า ทางลุรง  (มาจาก lorong ในภาษา
        มลายู  แปลว่า ตรอก , ซอย )

ท้ายด้น ( ออกเสียงเป็น  ท่ายด็อน ) (น.) ท้ายทอย, ส่วนที่คอกับศีรษะต่อกัน
        ( ในตำราแพทย์แผนไทยและเอกสารโบราณ จะเรียกท้ายทอยว่า กำด้น  )

ท่าว  (ว.) หยุดกิน,   อิ่มแล้ว  กินจนพอแล้ว 
          "พอแล้ว ท่าวแล้ว"  -  พอแล้ว อิ่มแล้ว

ท่วมหัวยื่นมือ  (ว.) วลีนี้ ในภาษาไทยถิ่นใต้ใช้วัดระดับความลึกของน้ำ ความหมาย
         คือลึกขนาดลงไปยืนและชูแขนแล้วก็ยังจมอยู่   
        (  ตัวอย่างคำในภาษาไทยถิ่นใต้ที่ใช้แยกตามระดับความลึกมีดังนี้  แค่ตาตุ่ม,
         แค่เข่า,   แค่เอว,  แค่คอ,  ลึกพอท่วมหัว, ลึกท่วมหัวยื่นมือ )

ท่าว คั้ว (น.) เต้าคั่ว   อาหารชนิดหนึ่ง ของ คนสงขลา

ท่าว เถี่ยว  (น.)  เต้าเจี้ยว

เท่  (น)  ที่
       (สำเนียงไทยถิ่นใต้ - สงขลา   คำว่า ที่    เสียง อี จะออกเสียงเป็น เอ )

เท้ง (ออกเสียงเป็น  เถ่ง) (ก. ) ล้อเลียน หรือ เย้าแหย่  ด้วยอารมณ์ขัน
     " บังสะหม้อ วันๆ ดีแต่เท้งเพื่อน..  ฮานไม่ทำ "  ความหมายคือ
       บังสะหม้อ วันๆ ดีแต่พูดเล่น เย้าแหย่เพื่อนฝูง....งานการไม่ทำ

เทศ (ออกเสียงเป็น  เถด) (น.) คนอินเดีย  ภาษาไทยถิ่นใต้(สงขลา) จะใช้คำว่า
         เทศ ในความหมาย คนอินเดีย  ซึ่งจะมีคำขยายความเพิ่มเติม เช่น
          " เทศขาว "  -  คนอินเดียภาคเหนือ / คนอินเดียทั่วไป  ที่มีผิวขาว
          " เทศ "       -  คนอินเดียที่มีผิวคล้ำ (ซึ่งส่วนมากจะเป็น อินเดียภาคใต้)
          " เทศขี้หนู "  - คนอินเดียภาคใต้ ผิวคล้ำ ตัวเล็ก (ชาวกลิงค์ )
          " เทศขายผ้า "  - คนอินเดียที่เร่ขายผ้าตามหมู่บ้าน (ปกติจะเป็นชาวซิกส์ มี
                              ผ้าโพกศีรษะ)
          " เทศขายถั่ว "  - คนอินเดียที่เร่ขายถั่วตามงานวัด/ตามหมู่บ้าน มักเทิน
                              อุปกรณ์ใส่ถั่วทอดที่มีลักษณะเป็นโต๊ะเล็กๆไว้บนศีรษะ เวลา
                              จะขายถั่ว ก็ตั้งโต๊ะลงบนพื้น  ยืนขายถั่วได้เลย

แทง  (ก.)  ทิ่ม, ปักเข้าไป
       คำนี้ในภาษาไทยถิ่นใต้ ใช้รวมทั้ง การแทงด้วยวัตถุที่แหลม หรือการพัดพาและ
       การกัดเซาะของน้ำที่ไหลแรง เช่น
       "น้ำแทงรถ ตกลงในคูข้างหนฺน"  ความหมายคือ น้ำ(ที่ไหลแรง)พัดพารถ ตกลง
       ไปในคูข้างถนน    ( หนฺน  =  ถนน )
       "ดูพะ ปีนี้ บ้านข้างคลองที่หาดใหญ่ใน โถกน้ำแทง โหะลงคลองไปหลายหลัง"
       ความหมายคือ    ฤดูน้ำนอง ปีนี้ บ้านข้างคลองที่หาดใหญ่ใน  ถูกน้ำกัดเซาะพัง
       ลงคลองไปหลายหลัง
        (  ดูพะ  =  ฤดูน้ำนอง,ฤดูฝน,      โถก  =   ถูก  ,     โหะ   =   พัง ,ทรุด  )

แทงศาสตรา(ก.)การเสี่ยงทายของคนไทยถิ่นใต้ดั่งเดิมโดยอธิษฐานแล้วใช้ไม้มี
        รูปร่างคล้ายพระขรรค์เล็กๆเสียบเข้าไปในหนังสือทำนายโชคชะตา เข้าไปหน้า
        ไหน ก็ให้อ่านคำทำนายหน้านั้น

ทำเฒ่า  (ออกเสียงเป็น ทำถ้าว )  (ก.)   แส่,  ยุ่งเรื่องของคนอื่นจนเกินพอดี, ทำตัว
        เป็นผู้ใหญ่ อวดภูมิรู้ ทั้งที่ตัวเองอายุยังไม่มาก หรือยังเป็นเด็ก
       

ทำแดก (ก.)  ประชด  แดกดัน
         "ตายทำแดกเปรว"  =   ตายประชดป่าช้า   สำนวนใต้ หมายถึง การแกล้งทำ
         หรือพูดแดก  ดันอีกฝ่ายหนึ่ง แต่ผลที่ได้คือ ผู้ที่ทำหรือพูด กลับเป็นฝ่ายเสีย
         หาย     หรือจะใช้สำนวน  "ตายข่มเห็งเปรว" ก็ได้  มีความหมายเดียวกัน
         ( เปรว  = ป่าช้า )

ทำแดง, ทำนุ้ย  (ก.) สำออยกระจองอแง , อ้อนพ่อแม่,  ทำตัวเป็นเด็กเล็กๆที่ไม่
         สามารถช่วยเหลือตัวเองได้

ทำเป็นหรอย ( ออกเสียงเป็น  ทำเป๋นร้อย ) (ว.) ทำเป็นเก่ง
           "น้องบ่าว  อย่าทำเป็นหรอย"  =    น้องชาย อย่าทำเป็นเก่ง

ทำโผ้ (ว.) ทำเป็นคนเจ้าชู้ ที่วนเวียนจีบสาวจนเกินความพอดี  (เสมือนสัตว์ตัวผู้ที่
         เฝ้าตัวเมีย ) คำว่า "ทำโผ้" นี้ เป็นคำเก่า ที่ผู้เฒ่าผู้แก่ ใช้ด่าว่า เด็กหนุ่มที่เป็น
         ลูกหลานของตัวเอง  ถือเป็นคำที่แรงมาก   ปัจจุบัน จะไม่ค่อยได้ยินคำนี้แล้ว
         " ตัวโผ้ "   =   ตัวผู้

ทำผรื่อ (ว.) ทำอย่างไร   
         คำว่า ผรื่อ นี้ สำเนียงสงขลาจะออกเสียง ผรื่อ  (เสียงเอก)   ถ้าเสียงสูงเป็น
         พรื้อ (เสียงโท) จะไม่ใช่สำเนียงสงขลา

ทำเพศ (ก.) เกิดอาเพศ, แสดงอิทธิฤทธิ์ของสิ่งเหนือธรรมชาติที่ส่งผลในทางร้าย,
       แสดงพฤติกรรมที่ส่งผลในทางไม่ดี 
       "เพศใน"- อาเพศข้างใน คนไทยถิ่นใต้ดั้งเดิมเรียกโรคที่เกิดภายในร่างกายซึ่ง
       มองไม่เห็นบาดแผล ว่า "เป็นโรคเพศใน"  อาการของโรคเพศใน ที่เห็นได้ คือ
       ผอมแห้ง ถ่ายเป็นเลือดเป็นหนอง
       (โรคเพศใน ของคนไทยถิ่นใต้สมัยก่อนนี้ หากให้แพทย์แผนปัจจุบันวินิจฉัยโรค
       ก็น่าจะเป็นโรคจำพวกมะเร็งภายใน นั้นเอง)
       ( ข้อมูลของหมอยาพื้นบ้าน ในถิ่นใต้ดั้งเดิม  -  นจ.  )

ทำเพิง  (ว.) (นั่ง)ทำเพิง ;  ลักษณะการนั่งของสาวๆที่นุ่งผ้าถุง แล้วไม่ระมัดระวัง
        ( เปิดหวอ ) จนคนผ่านไปผ่านมา เห็นของลับ

ทำยศ,   ทำฤทธิ์  (ก.) พยศ  ขัดขืน ไม่ยอมทำตาม ไมยอมเชื่อฟัง
        ( เป็นคำที่ใช้กับ เด็กๆ)

ทิ่น  (ว.) สงบ   ไม่มีความกังวลใจ  -  คำนี้มักใช้ในเชิงปฏิเสธ  คือ ไม่ทิ่น
        "คืนนี่ หลับไม่ ทิ่น เลย ข้องใจอยู่ว่าอี้ได้ตัดยางหม้าย ถ้าฝนตกหนักพันนี้"
         คืนนี่ หลับไม่สนิทเลย ข้องใจอยู่ว่าจะได้ตัดยางมั้ย ถ้าฝนตกหนักอย่างนี้

ทิ่ม 1.  (ก.)   แทง       2. (ก.)  ตำ  ปักษ์ใต้มักจะใช้ คำว่า ทิ่ม แทนคำว่า ตำ
         " ทิ่มข้าว " =    ตำข้าว,
         " ทิ่มเม่า "  =    ตำข้าวเม่า
         " ทิ่มน้ำชุบ " =    ตำน้ำพริก
           ถ้าใช้สากตำลงในครก เอียงๆ  เบาๆ  ปักษ์ใต้จะเรียกว่า  เซ

ทุ้ง   (ออกเสียงเป็น  ถุ่ง) (ก.) ดันขึ้นข้างบน, ใช้อุปกรณ์ที่มีความยาวกระแทกสิ่งที่
       อยู่สูงกว่าให้เขยื้อน
      "หลวงไข่เมาเหล้าแล้วเพี้ยน ขึ้นไปอยู่บนเสาไฟฟ้า ถูกเมียเอาไม้ขอยพร้าว ทุ้ง
       วานทีเดียว หายเมาเลย "
       พี่ไข่เมาเหล้าแล้วเพี้ยน ขึ้นไปอยู่บนเสาไฟฟ้า ถูกเมียเอาไม้สอยมะพร้าวกระทุ้ง
       ก้นทีเดียว หายเมาเลย

        ( คำว่า ทุ้ง ในภาษาไทยถิ่นใต้ จะใช้เฉพาะการดัน การกระแทกขึ้นข้างบนเท่า
        นั้น ซึ่งต่างกับคำว่า กระทุ้ง ในภาษาไทยมาตรฐาน ที่ใช้ได้ทั้ง กระแทกขึ้นบน
        และกระแทกลงล่าง

ทุ่ม   (ก.) ทิ้ง      “ พ่อหม้ายเมียทุ่ม ” =   พ่อหม้ายเมียทิ้ง
          " ไอ้บ่าว อย่าแล่นทุ่มน้อง นะ เดี๋ยวน้องอิหลบบ้านไม่ถูก " =  ไอ้บ่าว อย่าวิ่ง
        หนี ทิ้งน้องไว้ข้างหลัง นะ เดี๋ยวน้องจะกลับบ้านไม่ถูก

ทูด   ( ออกเสียงเป็น  ถูด )   (ก.)  ตะเพิด
         " ทูดออกไป "  =  ไล่ตะเพิด ออกไป

        ( ดังนั้น คำว่า "ทูดทักษิณ" ที่ปรากฏในแผ่นป้ายต่อต้านนายกทักษิณ เมื่อต้น
         ปี 2549 ก็คือ ไล่ตะเพิดให้นายกทักษิณออกไป )

ทู่ที่  ( ออกเสียงเป็น  ถู่ถึ่ ) (ว.)  เสียงพูดคุยที่เบาๆ ฟังไม่ชัดเจนว่า คุยกันเรื่องอะไร

โท้, ไม้โท้  (ออกเสียงเป็น  โถ่, ม่ายโถ่ ) (น.) กระทู้,  เสารั้ว, ไม้ที่ตัดมาทำเสารั้ว

       "ถ้าเด็กร้าย ให้เฆี่ยนกับไม้หมก แต่ถ้าคนเฒ่าเบล่อ กะต้องทุบกับไม้โท้"
   ถ้าเด็กซน ให้เฆี่ยนด้วยไม้เรียว แต่ถ้าผู้ใหญ่บ้า(ทำอะไรผิดๆ)ก็ต้องตีด้วยไม้เสารั้ว

-    ก.    =    กริยา        ว.    =     วิเศษณ์ (คุณศัพท์, กริยาวิเศษณ์)

     น.    =    นาม          ส.    =     สรรพนาม

     สัน.  =    สันธาน      บ.    =     บุรพบท          อ.   =     อุทาน
     จ.    =   ภาษาจีน      ม.   =     ภาษามลายู     ข.   =    ภาษาเขมร