ภาษาไทยถิ่นใต้
(ภาษาใต้) :
กรณีศึกษาภาษาสงขลา (
หมวด - ก
)
ก
กกๆ
(ออกเสียงเป็น
ก็อกๆ)
(ว.)
มาก ๆ, ไม่เหลืออะไรเลย
คำว่า กกๆ นี้
เป็นคำที่ใช้เน้นความหมายเฉพาะคือ ใช้กับ แก่ , แห้ง
ตัวอย่าง
เช่น
" แก่
กกๆ "
- แก่มากๆ
" น้ำแห้ง กกๆ
" -
น้ำแห้งมากๆ ( แห้งไม่เหลือเลย)
(กรุณาเปรียบเทียบกับคำว่า
"
แห้ง แผ็กๆ "
- แห้งมากๆ แห้งหมดและแข็งด้วย)
กง (สำนียงใต้ออกเสียงเป็น
ก๋ง)
(น.)
จงโคร่ง, คางคกไฟ
: คางคกพันธุ์ใหญ่
สี
น้ำตาลหม่นจนถึงสีดำ
ลำตัวยาวประมาณ
10
-12 นิ้ว กว้าง 5 -8 นิ้ว สูงประมาณ
4 -5.5 นิ้ว มีขายาว 6-8 นิ้ว
ขาหน้าจะสั้นกว่าขาหลัง นิ้วเท้าจะมี 4 นิ้ว
ระหว่างนิ้ว
เท้าจะมีพังผืดเป็นแผ่นคล้ายตีนเป็ด นิ้วกลางจะยาวมากกว่านิ้วอื่น
ๆ
กงมักอาศัย
อยู่ตามริมป่าริมเขาที่มีสายน้ำไหลผ่าน ตุ่มที่หนังของกงมีพิษ ในสมัยก่อนจะใช้
หนังกง ตากแห้ง เป็นส่วนผสมในยาพิษ
ชาวไทยถิ่นใต้
มีความเชื่อว่า กง
เป็นสัตว์แห่งโชคลาภ
หากกงขึ้นบ้านใครแล้ว
เจ้าของบ้านจะมีโชคลาภอยู่เสมอแต่เมื่อมีการเจ็บป่วยขึ้นภายในบ้านหรือมีเรื่อง
ไม่ดีภายในบ้านกงจะไม่อยู่ในบ้านนั้นอีก
ดังนั้น ถ้ากงเข้าไปในบ้านใครเจ้าของ
บ้านจะจับกงอาบน้ำทาแป้งให้ พร้อมทั้งจัดอ่างน้ำไว้
ใกล้ๆที่กงอยู่ เพื่อให้กงได้
เล่นน้ำ
กรวม
(ว.) คร่อม
เช่น นั่งกรวม (นั่งคร่อม)
" สาวๆ นุ่งกระโปรง
เวลาซ้อนท้ายรถเครื่องอย่านั่งกรวม มันน่าเกลียด แต่ถ้า
ให้ดีนุ่งกางเกง แล้วนั่งกรวมไปเลย ปลอดภัยดี "
กล็อกแกล็ก
(น.) การพนันชนิดหนึ่งที่อยู่ในกลุ่มไฮโล ต่างกันตรงที่ลูกเต๋าของ
กล็อกแกล็ก
จะมีขนาดใหญ่กว่าลูกเต๋าของไฮโลมาก กล่าวได้ว่าเจ้ามือไฮโล
เพียงแค่เขย่าแต่ถ้าเป็นเจ้ามือกล็อกแกล็กจำเป็นจะต้อง "ฝัด"เท่านั้น สำเนียง
ไทยถิ่นใต้(สงขลา)
เรียกว่า
"ขวัดกล็อกแกล็ก"
(
ในภาษาไทยถิ่นใต้ สำเนียงดั้งเดิม
จะไม่มีเสียง ฝ. แต่จะใช้เสียง ขวฺ. แทน
ฝัด จึงกลายเป็น
ขวัด
ตัวอย่างคำไทยถิ่นใต้ที่ออกเสียง ขวฺ.
และ ควฺ )
กรั้ง, ปลากรั้ง
(น.)
ปลาน้ำจืดชนิดหนึ่ง คล้ายปลาช่อนแต่ตัวเล็กกว่า มีสีคล้ำ
สำเนียงไทยถิ่นใต้(สงขลา) เรียกว่า
"โหลก กรั้ง"(ลูกกรั้ง)
กราด
(ว.)
เล็ก
แคระแกร็น (มักใช้กับต้นไม้)
กริบตา (ก.)
กระพริบตา
( เปรียบเทียบกับภาษามลายูจะใช้คำว่า
kalip
ในความหมายเดียวกัน
)
กรี (น.) อุปกรณ์ที่ใช้ในการดายหญ้า
เป็นมีดงอ ด้ามสั้น สันและคมมีดหักมุมได้
ฉากกับด้าม เวลาดายหญ้า จะต้องนั่งย่องๆ
แล้วใช้
กรี ดึงต้นหญ้า กอหญ้า
เข้าหาตัว
กรด
(ว.) ลักษณะนิสัยของผู้หญิงที่จัดจ้าน,
ดื้อรั้น,
ไม่ยอมคน
" อีสาวเขียว เด็กบ้านตีน...
กรด อิตาย กรด จน ม้ายใครหาญจีบ"
สาวเขียว
เด็กบ้านเหนือ..จัดจ้าน
จะตาย ไม่ยอมใคร จนไม่มีใครกล้าจีบ
บ้างครั้ง คำๆนี้
ญาติผู้ใหญ่ จะใช้สัพยอก ลูกสาว หรือ หลานสาวตัวเล็กๆ ด้วย
ความรักเอ็นดู ก็ได้ (
แต่จะใช้ได้ ก็เฉพาะ ในกลุ่มญาติที่ใกล้ชิดกันเท่านั้น
หากเป็นบุคคลภายนอก จะถือเป็นคำด่า )
กล้วยหลา (น.)
มะละกอ (ตรงกับคำในภาษาไทยเจ๊ะเห ซึ่งเรียก มะละกอ
ว่า กล้วย
หลา เช่นกัน)
ในอดีต คนไทยถิ่นใต้ ในเขตอำเภอคลองหอยโข่ง
และอำเภอ
สะเดา จังหวัดสงขลา จะเรียกมะละกอ ว่า กล้วยหลา
ปัจจุบัน คำว่า กล้วยหลา
นี้ได้เลือนหายไป คงเรียกมะละกอว่า
ลอกอ เช่นเดียวกันกับคนไทยถิ่นใต้ทั่วไป
(คนที่ยังใช้คำว่า กล้วยหลา จึงคงเหลือเฉพาะผู้สูงอายุ
60-70 ปีขึ้นไป เท่านั้น)
กล้วยหลา ( ของคนคลองหอยโข่ง ในอดีต )
หมายเหตุ -
คำในภาษาไทยถิ่นใต้(คลองหอยโข่ง
สงขลา) ใช้เรียก มะละกอ มี
อยู่ 3 คำ คือ
1.
แตงต้น คำนี้ ใช้เรียกมะละกอพื้นเมืองดั่งเดิม
ที่ลำต้นสูง ผลมีขนาดเล็ก
2. กล้วยหลา
(ตรงกับคำในภาษาไทยเจ๊ะเห
ซึ่งใช้เรียกมะละกอ เช่นกัน)
3.
ลอกอ เป็นคำที่ใช้เรียก มะละกอ ในภาษาไทยถิ่นใต้
ทั่วไป
กล้า
(น.)
พันธุ์ไม้ที่เพาะไว้เพื่อนำไปปลูกที่อื่น
(ก.) ไม่กล้ว
ในภาษาไทยถิ่นใต้ จะใช้คำนี้ใน ความหมาย สู้งาน, ขยัน
" ลูกสาวบ้านนี้ กล้าจัง ทำงานทั้งวัน
ไม่หยุดเลย"
= ลูกสาวบ้านนี้เป็นคนขยัน
กลัก
(น.)
ภาชนะที่ทําเป็นรูปกล่องสี่เหลี่ยมขนาดเล็ก
มีลิ้นชักเข้าออกได้ หรือมีฝา
ปิด สําหรับใช้บรรจุ
ของเล็ก ๆ น้อย ๆ
เช่น กลักไม้ขีดไฟ
กว้าน
(น.)
เรือนชั้นเดียวแบบจีน
มีประตูหน้ากว้าง
กวายหลาย
(ว.)ลักษณะอาการของคนที่พยายามไขว่คว้าหาสิ่งยึดเหนี่ยว เพื่อช่วย
เหลือตัวเองให้พ้นภัย
"
แรกวา เห็นเณรไข เมาเหล้าเดินพลัดลงในคู
นอนกวายหลาย ๆ
โหย๋ใน
ป่าบอน
ไม่มีใครช่วยเณรไข เลย "
กองลุย, กองเอ (ว.) มากมายก่ายกอง, มีมากเหลือเกิน
(ในภาษาสงขลามักจะใช้คำว่า
กองลุย มากกว่าแต่ถ้าใชัคำว่า
กองเอ ก็เป็น
ที่เข้าใจ)
ก๋อง, หลังก๋อง
(น.)
หลังค่อม, หลังโก่ง
ก๋องแหม็ง
(ว.)
(ทำงาน) หักโหมไม่หยุดพัก
ก็องโท้
(ว.)
เที่ยงตรง ซื่อสัตย์ ไม่ฉ้อโกง
คำนี้มักใช้ในวงการพนัน เช่น
"จะหาเจ้ามือปอ ที่เล่น ก็องโท้ ได้ที่ไหนละ"
ปอ =
โป (การพนันชนิดหนึ่ง)
ก็องสี้ (น.)
(มาจากภาษาจีน ) ที่พักของคนงานในสวนยาง
เป็นอาคารชั้นเดียว
ติดดิน และมีคนงานพักรวมกันหลายคน หรืออาจจะหลายครอบครัวก็ได้
กะ
(ส.)
ก็
" ฉาน กะ ไป "
=
ฉันก็ไป
กะเบอะ,
เบอะ, กะเมอะ,
เมอะ
(ส.)
ก็,
ก็เพราะว่า
คำนี้ใช้มากในภาษาไทยถิ่นใต้(สงขลา -
หาดใหญ่,
คลองหอยโข่ง)
กะเบอะ,
เบอะ จะวางไว้หน้า
หรือหลังคำที่ต้องการเน้น ก็ได้
ตัวอย่างเช่น
" กะเบอะ มึงเสือกเอง "
=
ก็มึงเสือกหาเรื่องเอง
" มึงเสือกเอง เบอะ "
=
ก็เพราะมึงเสือกเอง
" เบอะ พี่หลวงซื้อแล้ว
แรกวา
แล้วซื้อไส่
หล่าว " = ก็พี่ซื้อแล้วเมื่อวาน
แล้วซื้อทำไมอีก
กัน 1.
(ว.) ด้วย
" ไปกัน " =
ไปด้วย
2. (ก.)
กัน กีดกัน กันผม (ความหมายเดียวกันกับภาษากรุงเทพ)
3. (ก.)
บั้ง
(ปลา)
" กันปลา "
-
บั้งปลา
4. (น.)
กัน ลักษณะของป่าไม้
เรียกว่า
ป่ากัน เป็นป่าละเมาะเกิดจากการทำ
ไร่แบบเลื่อนลอย แล้วปล่อยทิ้งไว้
จนมีต้นไม้ขึ้นเป็นหย่อมๆ
กันชง,
กันชุง
(น.)
คำในภาษาไทยถิ่นใต้ ใช้เรียกเชือกที่ผูกกับตัวว่าวจากส่วนหัว
ว่าวไปยังส่วนหางว่าว
เชือกกันชง(กันชุง) นี้ จะผูกต่อไว้กับเชือกว่าวที่เราใช้
ชักให้ว่าวขึ้น "ลอยติดลม"
เมื่อชักว่าวขึ้นแล้ว เชือกกันชงนี้จะทำมุมเป็นรูปสาม
เหลี่ยม
โดยฐานของรูปสามเหลี่ยมจะเป็นตัวว่าว ยอดสามเหลี่ยมคือจุดที่เชือก
ว่าวผูกไว้กับเชือกกันชง
กางหลาง
(ว.) เกเร
ทำอะไรที่ค่อนข้างขวางหูขวางตา
( ความหมายใกล้เคียงกับคำว่า กวนตีน )
กาหลอ
(น.)ชื่อของการแสดงดนตรีที่ใช้ประโคมในงานศพตามประเพณีปักษ์ใต้
เชื่อกันว่าคำว่า
กาหลอ มาจากพระกาฬ
หมายถึง
พระอิศวรเทพแห่งความตาย
ซึ่งชาวไทยปักษ์ใต้เรียกว่า พระกาหลา คู่กับ พระกาหลี(เจ้าแม่กาลี
พระชายา
ของพระอิศวร) และคำว่า กาหลา
ตามสำเนียงมลายูท้องถิ่น
จะออกเสียงเป็น
กาหลอ เครื่องดนตรีที่เล่น
ก็เป็นเครื่องดนตรีตามแบบมลายูโบราณ จึงเชื่อกัน
ว่า ไทยปักษ์ใต้ น่าจะรับการแสดงกาหลอมาจากชวา/มลายู ในสมัยศรีวิชัย
(ก่อนยุคศาสนาอิสลาม)
กาหลา
(น.) ชื่อของพันธุ์ไม้ตระกูลข่า
พืชท้องถิ่นชนิดหนึ่งของปักษ์ใต้ชื่อของพืช
พันธุ์นี้
พ้องเสียงกับคำ พระกาหลา
- พระกาฬ ( พระอิศวรเทพแห่งความตาย)
ในอดีตจึงไม่นิยมนำมาปลูกในบ้าน และไม่นิยมนำดอกกาหลาไปบูชาพระ
(
ปัจจุบันคนปักษ์ใต้น้อยคนที่จะรู้ความหมายของคำ
กาหลาในอดีต ประกอบ
กับ
กาหลา
ได้ชื่อใหม่เป็นดาหลาจึงนิยมนำมาปลูกกันทั่วไป
โดยเริ่มจากปลูก
เป็น
ผักเหนาะ
ใช้ทานคู่กับขนมจีนหรือข้าวยำ ต่อมา
ก็ปลูกเป็นไม้ตัดดอก
ขาย ถือเป็นไม้ตัดดอกที่ทนทาน อยู่ได้หลายวัน มีราคาดี
)
กาหลา (
Etlingera
elatior (Jack) R. M. Sm.)
ก้าไหว
(น.)
ชื่อการเล่นกีฬาชนิดหนึ่งของเด็กๆในชนบทเขตคลองหอยโข่ง-สงขลา
ที่ใช้ลูกบอลยาง( ขนาดลูกเทนนิส) ทำด้วยลูกโป่ง พันด้วยยางพารา
วิธีเล่น
จะแบ่งผู้เล่นออกเป็น
2 ฝ่ายใช้ลูกบอลขว้างไปมา การขว้างจะมีท่าทาง และ
วีธีขว้างแบบต่างๆ ลูกบอลที่ใช้ขว้าง เรียกว่า ลูกกาไหว (กีฬาของเด็กชนิดนี้
ชาวสวนยางจะไม่ค่อยชอบเนื่องจากเด็กๆมักจะเข้าไปขโมยลอกหน้ายางใน
สวนยางพารา มาพันลูกบอล )
กาศ
(ก.)
อัญเชิญวิญญาณและสิ่งศักดิ์สิทธิ์ทั้งหลาย
เพื่อเป็นศิริมงคล หรือเพื่อช่วย
ปกปักรักษา
ในยามที่ประสบความทุกข์ยากและอันตราย (กร่อนมาจากคำว่า
ประกาศ) เช่น
"กาศครู"
หมายถึง การอัญเชิญวิญญาณของครูบาอาจารย์
มาประจำ
ณ โรงพิธี (โรงหนังตะลุง
โนรา
ฯลฯ ) เพื่อเป็นศิริมงคลก่อนจะทำ
การเล่น,
"กาศตายาย" หมายถึง
การอัญเชิญวิญญาณของบรรพบุรุษปู่ย่า
ตายายเพื่อ
ช่วยปกปักรักษาลูกหลาน หรือ
อัญเชิญสิ่งศักดิ์สิทธิ์ทั้งหลายที่
เรานับถือ เพื่อช่วยปกปักรักษา
เช่น
"กาศหลวงพ่อทวด",
"กาศพ่อท่านคล้าย"
กำ (น.)
อาการอักเสบที่เกิดจากดิน หรือสิ่งสกปรกติดในซอกเล็บ
คนไทยถิ่นใต้
เรียกว่า
" เล็บเป็นกำ
"
กำชำ
(น.)
มะหวด
(พันธุ์ไม้ชนิดหนึ่ง)
กำชำ
( ภาพจาก Internet )
หมายเหตุ
- ก. = กริยา ว. = วิเศษณ์ (คุณศัพท์หรือกริยาวิเศษณ์)
สัน. = สันธาน บ. = บุรพบท อ. = อุทาน
-
เวบขนำริมทุ่งปลักเหม็ด ขออนุญาตยึดภาษาสงขลาสำเนียงคลองหอยโข่ง
เป็นต้นแบบ โดยจะใช้สำเนียงสงขลาในถิ่นอื่น รวมทั้งสำเนียงภาษาไทยถิ่นใต้ใน
จังหวัดอื่นๆมาเปรียบเทียบ เพิ่มเติมเพื่อให้ชัดเจนยิ่งขึ้น เพื่อโปรดทราบ
|
|