ภาษาไทยถิ่นใต้ (ภาษาใต้) :
กรณีศึกษาภาษาสงขลา ( หมวด -  ย   ) หน้า 2

ย

ย่านัด,  ยะนัด, ย่านหนัด, ย่านหัด   (น.) สัปปะรด
        สัปปะรด  (  Ananus comosus Merr. วงศ์   BROMELIACEAE )
        คำว่า "ย่านัด" นี้ เข้าใจว่าคนใต้รับมาจากฝรั่งโดยตรง โดยฝรั่งรับมาจากภาษา
        อินเดียนแดง ซึ่งเรียกพันธุ์ไม้ชนิดนี้ ว่า อานา,อนานัส (Ananus) เมื่อถ่ายทอด
        เสียงมาถึงปักษ์ใต้ จึงกลายเป็น  "ย่านัด"
        เฉพาะชาวสงขลาอำเภอรัตภูมิ  ควนเนียง  สิงหนคร   สะทิงพระ และระโนด
        (  รวมทั้งชาวพัทลุง )จะเรียกสัปปะรดว่า  "มะลิ"   (ออกเสียงเป็น หมะ-หลิ )

ยาหมู (ออกเสียง หย่ามู๊ )  (น.)  ฝรั่ง(ผลไม้)
       ฝรั่ง     ( Psidium guajava L. วงศ์ MYRTACEAE )
       ยาหมู เป็นคำที่ชาวสงขลาริมทะเล หรือ "โหม่ บก" ใช้เรียกฝรั่ง   ส่วนชาวสงขลา
       ตอนใน  หรือ"โหม่ เหนือ" จะเรียกฝรั่ง ว่า ชมพู่  -เปรียบเทียบกับภาษามลายู จะ
       ใช้คำว่า jambu

ยา หนุม  (น.)   กาละแม

ยำมังแม็ดแล่ว(ว.) ยำ - เสียหาย พลาดท่าเสียที(คำนี้คงจะเหมือนข้าวยำที่ผสมปนเป
       จนแยกไม่ออกว่าอะไรเป็นอะไร)  ส่วนคำว่า มัง เป็นคำขยายความคำว่า ยำ ให้มี
        ความหมายในเชิงปริมาณที่มาก แม็ดแล่ว - หมดแล้ว  ดังนั้น “ยำมังแม็ดแล่ว"
        ความหมายคือ เสียหายหมดแล้ว

ย้ำแยะ (ก.) พูดบ่น  หรือพูดซ้ำ ย้ำอยู่แต่เรื่องความผิดพลาดของผู้อื่น

ยิก    (ก.)  ไล่,  ขับไล่,  ตะเพิด
        (คำนี้เลือนมาจาก  กรัวญึก ในภาษาเขมรโบราณ)
        " เหนื่อยเหมือนหมา ยิก แลน "  -  เหนื่อย (ลิ้นห้อย) เหมือนกับหมาไล่ตะกวด
       
       ( อีกวลีหนึ่งที่ชาวใต้จะใช้กันมากในช่วง กุมภาพันธ์ -มีนาคม 2549   หลังจากที่
       อดีตนายกทักษิณ ชินวัตร ประกาศยุบสภา  ก็คือ " ยิกทักษิณ " ซึ่งหมายถึง
       "ไล่ทักษิณ"นั้นเอง )

ยิ่ง หมี,   ยิ่ง หมี นะ  (ว.)  วลีภาษาไทยถิ่นใต้(สงขลา) ใช้ในความหมาย  "ที่จริง
         แล้วน่าจะ ...ถ้าไม่... ..        ตัวอย่างการใช้วลีนี้ ในภาษาไทยถิ่นใต้(สงขลา)
         “ยิ่ง หมี  ตาย ถ้ากูมาช่วยไม่ทัน"   - ที่จริงแล้ว น่าจะตาย  ถ้ากูมาช่วยไม่ทัน
         (เกือบตายไปแล้ว ยังดีนะที่กูมาช่วยได้ทัน)
         " ยิ่ง หมี  มึงถูกถีบ ถ้ามันไม่เห็นกูนั่งอยู่กัน " - ที่จริงแล้ว มึงถูกถีบแน่ถ้ามันไม่
          เห็นว่ากูนั่งอยู่ด้วย  (ที่มึงไม่ถูกถีบ ก็เพราะเขาเกรงใจกู)
          "ยิ่ง หมี นะ " - เกือบไปแล้วมั้ยละ
          ( ภาษาไทยถิ่นใต้ บางแห่ง ออกเสียงคำนี้เป็น   ชิงหมี,   จิง หมี  )

ยืนบาตร (ก.) (พระภิกษุ) ออกบิณฑบาตร
        " หมังนี้ ต้นมา ยืนบาตร แต่เช้า "
          ในช่วงนี้ หลวงพี่ (หลวงน้า) มาบิณฑบาตร แต่เช้า

ยุง   1. (น.) ยุง - แมลงที่ดูดเลือด      2. (ก.) ดึง, ฉุด 
        " ช้างแล่นอย่ายุงหาง "  - ช้างจะวิ่งอย่าไปดึงหาง  ( คนมีอำนาจ  คนที่ความรัก
        บังตา หรือ คนที่หลงลืมตัว   หากได้เริ่มทำอะไรแล้ว ก็ป่วยการที่จะท้วงติง )
       
         ดังตัวอย่าง เพลงร้องเรือ หรือเพลงกล่อมเด็ก ของปักษ์ใต้ ที่กล่าวถึงคำว่า
         ช้างแล่นอย่ายุงหาง

        อ้า เห้อ เหอ ฟ้าลั่นเหอ    ลั่นมาผ่าไม้ตามชายไส   พี่ชายได้เมียใหม่    ยอดใย
        เจ้าเอ๋ย อย่าหึงสา    ช้างแล่น เจ้าอย่า ยุงหาง   ไม่ใช่ที่ทาง นางกานดา  พลาย
        ทอง หายบ้า หลบมา อยู่โรง   เห้อ   หล่าว

          ชายไส     =  ชายป่าไส
       อย่าหึงสา  =  อย่าอิจฉา
       พลายทองหายบ้า หลบมาอยู่โรงหล่าว =  เมื่อช้างพลายทองหายบ้า(หายตกมัน)
       ก็จะกลับมาอยู่ที่โรงช้าง อีกแน่นอน

ยุด   (ก.)  ( ออกเสียงเป็น หยุด) ฉุด, เหนี่ยว, รั้ง 
        ตัวอย่างเช่น
         " พี่บ่าวช่วย ยุด กิ่งม่วงให้น้องที น้องอิเก็บโหลกม่วง "
           พี่ชายช่วยเหนี่ยวกิ่งมะม่วงให้หน่อย น้องจะเก็บมะม่วง
       
        หมายเหตุ :  ยุด ในความหมาย ฉุด, เหนี่ยว, รั้ง สำเนียงใต้ออกเสียงเป็น หยุด
        ส่วนคำว่า หยุด ที่ใช้ในความหมาย ชะงัก, อยู่กับที่, เลิกไม่ทำต่อ  หรือ  stop
        สำเนียงใต้  จะออกเสียงเป็น  ยุด

ยุม   (น.)  ยวง
        " เรียนโหลกนี้ ยังอยู่ 4 ยุม แต่กะ หรอยดี "
          ทุเรียนลูกนี้ มีอยู่ 4 ยวง แต่ก็ อร่อยดี

ยู    (ก.)  ยอ ;  สั่งให้วัวหรือควาย หยุดเดินหรืออยู่นิ่งๆ   
      คนไทยภาคกลางใช้คำว่า ยอ   แต่คนไทยถิ่นใต้(สงขลา-คลองหอยโข่ง)จะใช้คำ
      ว่า  ยู   เพื่อสั่งให้วัวหรือควาย ที่ลากเกวียน หรือลากคันไถ หยุดเดินหรืออยู่นิ่งๆ 

เยียก (  ออกเสียงเป็น เหยียก) (ก.)  เรียก
        " ไอ้บ่าว เห็นหมึงสอนโหลฺก ให้แหลงบางกอก บอกน้าหลวงที  โหลฺกโทะ หลัง
        บ้านหมึง คนบางกอก เขา เยียก ว่า ผรื่อ? "  ความหมายประโยคนี้คือ
        ไอ้น้อง(ไอ้หนู)เห็นเอ็งสอนลูกให้พูดบางกอก ช่วยบอกน้าหน่อยซิว่า โหลฺกโทะ
        ที่อยูหลังบ้านของเอ็งนะ  คนบางกอก เขาเรียกว่า อะไร ? "

        ในอดีต คนไทยถิ่นใต้(คลองหอยโข่ง - สงขลา) จะใช้คำว่า เยียก ในความหมาย
        เรียก    ปัจจุบัน เด็กใต้รุ่นใหม่จะใช้คำว่า เรียก เช่นเดียวกับคนภาคกลาง   คนที่
        ใช้คำว่า เยียก จึงมักจะเป็นผู้สูงอายุหรือชาวบ้านในชนบทที่ห่างไกลเมือง เท่านั้น

    
        ข้อสังเกตุ: คำว่า เรียก ในภาษาไทยมาตรฐานนี้  คนไทยโคราช ภาคอีสาน ก็
        ออกเสียงว่า เยียก เป็นเสียง ย. เช่นเดียวกันกับคนไทยถิ่นใต้(คลองหอยโข่ง -
        สงขลา)  แต่ต่างกันตรงเสียงวรรณยุกต์
        ข้อมูลจาก   เวบไซท์ surveykorat ดอทคอม

แย    (ก.)  หยอก         "ไอ้บ่าว อย่าแยน้อง" - ไอ้บ่าว อย่าหยอกน้อง

แย็ก  (น.)  แม่แรง, อุปกรณ์ที่ใช้ในการยก,ดีด,งัด ของที่มีน้ำหนักมาก ( มาจาก Jack
        ในภาษาอังกฤษ )

แย็ง   (ว.)  ยับยู่ยี่ , ขาดยับเยิน

แยบ, ไปแยบ    (ก.) เจรจาทาบทาม บอกกล่าวให้ฝ่ายหญิงทราบ  ก่อนที่จะไปสู่ขอ
       เพื่อหมั้นหมาย  ( การไปแยบนั้น ฝ่ายชาย อาจนำหมากพลู หรือขนมไปด้วยพอ
       เป็นพิธี)

แย้ม (ออกเสียงเป็น แย่ม) (ก.) ค่อยๆเปิดทีละนิด  เช่น ดอกไม้แรกแย้ม,
         "แย้มไพ่" - ลุ้นไพ่

แยะ   (ก.)  กระแทกลง 
     "ถ้าทางโขกเขก เป็นหลุมเป็นบ่อ    เดี่ยวกะโถก รถแยะ เจ็บเอวแหละ"
      ถ้าทางขรุขระ เป็นหลุมเป็นบ่อ    เดี๋ยวก็ถูกรถกระแทก เจ็บเอวแน่นอน

แยะขี่นั่ง, แถะขี่นั่ง  (ก.) หกล้มก้นกระแทก (คำนี้ในบางถิ่นใช้เป็น ถอกขี่นั่ง )

ไย    (ก.)เลียนแบบ หรือ ทำตาม  มักใช้เฉพาะการพูดเลียนแบบ  เช่น  คนที่ชอบพูด
         เลียนแบบคนติดอ่าง หรือ แหลงไย    ผลก็คือ คนที่แหลงไยเพื่อน กลับพูดติด
         อ่างเสียเอง.... 

หยั่ง หยั่ง   (ว.)  มากมาย, ล้นเหลือ
       ตัวอย่าง การใช้คำว่า หยั่ง หยั่ง
       1. ถาม    " ไอ้บ่าว หมึงพอโหร่ม้าย ว่า บ้านหลวงไข ยัง เหล้า มั่งม้าย ? "
                      ไอ้น้อง  เอ็งพอจะรู้มั้ย ว่า ที่บ้านพี่ไข่ มี เหล้า เก็บไว้บ้างหรือเปล่า
       2. ตอบ    " หยั่ง หยั่ง พี่เณร ยังทั้งเหล้า ทั้งหวาก ไปตะ ไม่อดแน่ "
                       เหลือเฟือ พี่    มีทั้งเหล้า ทั้งน้ำตาลเมา ไปเถอะ ไม่อดแน่

หยบ   (ก.)  หลบซ่อน  ตัวอย่างเช่น
            " ลักหยบ "   ความหมายคือ   แอบไว้ , ซ่อนไว้
            " นักเลงจริง เขาไม่หยบอยู่หลังเมียหรอก " ความหมายก็คือ นักเลงจริงต้อง
       ไม่หลบอยู่ข้างหลังเมีย

หยอน   (ว.)  หย่อน (ไม่ตึง)    (ก.) ปล่อยลงไป
       " หยอนวาน"   - หย่อนก้น,  นั่ง
       " หลวงไข ยังไม่ทันได้หยอนวาน เมียแกโทรศัพท์มาตามให้หลบบ้านแล้ว "
         พี่ไข่(น้าไข่)  ยังไม่ทันได้นั่งเลย เมียแกโทรศัพท์มาตามให้กลับบ้านแล้ว

หยัด  (ก.)  พึ่ง, มอบหน้าที่ให้ทำแทน
            " งานใหญ่ งานสำคัญ  หยัดให้หลวงไข่ทำ ไม่ได้ซักที "
        งานใหญ่ งานสำคัญ  หวังพึ่งให้หลวงไข่ทำแทน ไม่ได้ซักที
            " หยัดใจ "   - ไว้วางใจ  ตั้งใจ  เชื่อใจ

หยิ่ว  (น.) เหยี่ยว,  นกในวงศ์ Accipitridae มีปากงุ้มและคม ขาและนิ้วตีนแข็งแรง
       เล็บยาวแหลม ปีกแข็งแรง บินร่อนได้นาน ๆ ส่วนใหญ่ล่าสัตว์กินเป็น อาหาร
       คนไทยถิ่นใต้ ออกเสียงเป็น หยิ่ว

หยับ (สำเนียงใต้ออกเสียงเป็น ยับ) (น.) ขยับ,  เริ่มจะ
     " หยับไปฮีด พี่หลวง อินั่งตรงนี้ "    -  ขยับไปหน่อย พี่หลวง จะนั่งตรงนี้
     "แลๆ แล้ว หลวงไขของเรา หยับ อิ บ้า แล่ว นะ" -  ดูๆแล้ว พี่ไข่ของเรา เริ่มจะบ้า
      แล้วนะ

หยับ โหยฺง (สำเนียงใต้ออกเสียงเป็น ยับ โย้ง) (น.) กระดานหก, ไม้กระดก อุปกรณ์
      ของเด็กเล่น

หย้าม หมันแหละ  วลีนี้ มึความหมายในทำนอง  -   ช่างมันเถอะ

หย๊าม   (น.)  ยาม,  เวลา,  ฤดู    คำนี้ คนไทยถิ่นใต้(สงขลา) มักจะใช้ในความหมาย
        ช่วงเวลาที่ยาวนาน หรือ ฤดูกาล   เช่น    
        " หลบบ้านตะ พี่หลวงเหอ  ถึง หย๊าม ไถนา แล้ว"
          หลับบ้านเถอะ พี่    ถึง ฤดูไถนา (ทำนา) กันแล้ว

หยู๊ม หย๊าม (ว.)  ติดกันพันละวัน ดูรุงรังไปหมด
          " บ่าวไข เปิบข้าว  กินพักเดียว ทั้งข้าว ทั้งแกงติดมือ หยู๊มหย๊าม "

เหยฺก   (ก.) เดินเขย่ง ไม่เต็มเท้า

โหยฺ   (โย เสียงจัตวา)  (ก.)   อยู่
         " อยู่หล่อ " ( ออกเสียงเป็น  โหย ล้อ ) ความหมายคือ รูปหล่อ
         " ในอยู่ " (ออกเสียงเป็น  ใน โหย) ความหมายคือ เดี๋ยวนี้, ปัจจุบันนี้, ตอนนี้

     ในภาษาสงขลามีหลายคำที่เสียง"สระอู" จะแปลงเป็นเสียง"สระโอ"  ตัวอย่างเช่น
      คู่  ออกเสียงเป็น โค่,  ต้นประดู่ ออกเสียงเป็น ต้นโด     หมู่  ออกเสียงเป็น  โหม่
      ปลูก ออกเสียงเป็น  โปลก  เป็นต้น
 

-    ก.    =    กริยา        ว.    =     วิเศษณ์ (คุณศัพท์, กริยาวิเศษณ์)

     น.    =    นาม          ส.    =     สรรพนาม

     สัน.  =    สันธาน      บ.    =     บุรพบท          อ.   =     อุทาน
     จ.    =   ภาษาจีน      ม.   =     ภาษามลายู     ข.   =    ภาษาเขมร